با توجه به یادداشتِ پیشین، یکی از چیزهایی که به ما کمک می‌کند در هنرِ سینما مخاطبِ حرفه‌ای باشیم سایت IMDb ( اینترنت مووی دیتابیس = پایگاه اطلاعات اینترنتی فیلم) است. احتمال دارد گذارتان به این سایت افتاده باشد یا با آن آشنا باشید. چون بالأخره این پایگاه یکی از پنجاه سایت پربیننده‌ی جهان است.
اگر بخواهم خیلی کاربردی و با توجه به بحث خودمان از این سایت بگویم باید بگویم IMDb برای هر فیلم یک صفحه مخصوص دارد. طبیعتاً در این صفحه اطلاعات مربوط به آن فیلم وجود دارد. از طرفی برای اطلاعات مهم فیلم‌ها هم یک صفحه مخصوص دارد. بگذارید با مثال پیش برویم. مثلاً فیلم «بچه های آسمان» ساخته‌ی آقای مجید مجیدی را در نظر بگیرید. مهم‌ترین اطلاعات این فیلم چیست؟ قطعاً مهم‌ترینش همین آقای مجید مجیدی است. یعنی «کارگردان». دیگر چه؟ «نویسنده» و سپس دیگر عوامل. البته چون این سایت بیشتر روی در مخاطب عام دارد پس از کارگردان و نویسنده یک راست می‌رود سراغ بازیگران. یعنی برای تدوینگر و آهنگساز و امثال ذلک باید به صفحه‌ی «دیدنِ تمام عوامل» بروید. علی ای حال برای همه این افراد مستقلاً صفحه‌ای وجود دارد. بسته به میزان فعالیت و محبوبیتش البته. چه اینکه همه کارگردان‌های دنیا مثل آقای مجیدی چهره‌ی جهانی ندارند. باری در صفحه‌ی آن هنرمند سینما یا تلویزیون می‌توانید اطلاعاتی مثل زندگینامه و مهم‌تر از زندگینامه، آثار او به تفکیک حوزه‌ی کاری‌اش (یعنی لیست مجیدی به مثابه نویسنده از لیست مجیدی به مثابه کارگردان جداست) و همچنین معروف‌ترین آثارش (ذیل عبارتِ Known For ) را ببینید. از جالب‌ترین بخش‌های صفحه زندگینامه، بخشِ «نقل قول» ها (Personal Quotes) است (که البته در مورد آقای مجیدی و بیشتر کارگردان‌های ایرانی غیرفعال است و هنوز کسی زحمتش را نکشیده).
به صفحه فیلم بازگردیم. به جز کارگردان و دیگر عوامل، مهم‌ترین اطلاعات یک فیلم چیست؟ بی‌شک باید برویم سراغِ ژانر فیلم (Genere ، قالب و پیش ساختارِ سینمایی). بالای صفحه‌ی فیلم بچه‌های آسمان دو ژانر برای این فیلم انتخاب شده است: «درام» و «خانوادگی» که شما اگر روی هر یک از آن‌ها کلیک کنید می‌توانید پر امتیازترین‌های این ژانر را ببینید. بالأخره شاید طبع هرکسی در هر شرایطی به یک نوع ژانر علاقه‌مند باشد. یک نفر طرفدار ژانرِ «کمدی» ست، یکی «اکشن»، دیگری «تاریخی» و دیگری «فانتزی».
گفتم امتیاز! یکی از مهم‌ترین، کارآمدترین، و شگفت‌ترین امکانِ سایت «آی ام دی بی» بحث امتیاز است. اصلا امتیاز خیلی مهم است. من که در زندگی‌ام یک روز بی‌امتیاز نمی‌توانم زندگی کنم. منظورم البته امتیاز دادن است نه امتیاز گرفتن. حالا کاری به اهم ین فلسفی و دینی امتیاز ندارم (چه اینکه میدانیم آدمی در عقل با فرشته و در آزادی با حیوان مشترک است. فضلش بر فرشته، آزادی ست. و فضلش بر حیوان خرد است. و فضلش بر هردو داشتن تو امان این دو. امتیاز دادن ورای دادن و قضاوت کردن، نمودِ عقل و اختیار در آدمی ست. یعنی نمودِ انسانیتِ انسان. این است اهمیت امتیاز) خوبیِ ویژه‌ی IMDb این است که شما در آن می‌توانید (البته پس از عضو شدن) به هر فیلم امتیاز بدهید.
خب خوبی‌های این خوبیِ IMDb (امتیاز دادن) چیست؟
یک: توجه داشته باشیم اعضای این سایت یک جامعه‌ی گسترده از هواداران سینما در سراسر جهان‌اند. IMDb حدود 48 میلیون نفر عضو ثابت دارد که همه با علاقه به سینما به اینجا می‌آیند. (یعنی مثلاً مثل فیسبوک و امثال ذلک نیست که ملت در آن برای گعده‌های کشکی دور هم جمع بشوند. اینجا اصلا راه خیلی کارها بسته است!) بن ابر شما می‌توانید امتیاز جهانی به یک فیلم را ببینید. این هم خوب است هم بد. بد به این معنا که ما بخواهیم این امتیاز را با وحی (و حتی عقل) برابر بدانیم. یعنی از آن بی‌مقدارترین موجودات کره زمین باشیم که در برابر نظر جماعت همیشه تسلیم می‌شوند ( در حدِ «خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو»). چه بسا فیلم‌های مزخرفی که به خاطر تبلیغات یا به خاطر همسو بودنش با منافع آمریکا، امتیاز بالایی کسب کنند. و چه بسا فیلم‌های خوبی که به خاطر هویت اسلامی‌شان با هجمه‌ی تبلیغاتی کفار مطرود می‌شوند. دیگر فهم این مسائل خود ملاک شعور است. و این مسئله امتیاز خوب است چون خیلی جاها به کمک آدم می‌آید. مثلاً شما می‌خواهی با فیلم‌های کارگردانی خاص آشنا شوی، از طرفی مطمئن هم نیستی سلیقه سینمایی او را بپسندی، خب یک نفر باید به شما بگوید از بین فیلم‌های او کدامش بیشتر در چشم جهانیان خوش درخشیده است، نه؟ آن یک نفر راهنما، همین امتیاز است. شما امتیاز فیلم‌ها را باهم مقایسه می‌کنی و تصمیم می‌گیری کدام را اول ببینی. و خیلی کارکردهای دیگر که خودتان بهتر به ذهنتان می‌رسد. البته نکته خوب ماجرا این است که امتیازها در آی ام دی بی قابل تحلیل‌اند. یعنی او لا جامعه‌ی آماری مشخص است. ممکن است فیلمی امتیاز ده (از ده امتیاز) را داشته باشد ولی با یک جامعه آماری ده نفره (یعنی امتیازی که کارگردان فیلم و دیگر عوامل خودشان به فیلم داده‌اند!) که شاید این فیلم بسیار ضعیف باشد. یا فیلم خیلی خوبی که امتیاز هفت دارد ولی با یک جامعه آماری چند هزار نفره. مثلاً بچه‌های آسمان توانسته است امتیاز «هشت و دو دهم» را در این سایت کسب کند با جامعه رأی‌دهندگان شانزده هزار و هشت صد و چهل و دو نفری (قبل اینکه من رأی بدهم چهل و یک بود!). این مخصوصاً برای یک فیلم ایرانی و یک فیل مساز مسلمان که اهل روشنفکر بازی هم نیست واقعاً امتیاز قابل‌توجهی است. اما تحلیل رأی از این هم دقیق تر می‌شود. یعنی اگر شما به صفحه‌ی مربوطه‌اش رجوع کنید می‌بینید بخشی دارد که می‌گوید چند درصد از این رأی‌دهندگان چه رأیی داده‌اند. چون میدانیم 8/2 فقط معدل رأی‌هاست. جالب اینکه برای این فیلم می‌بینیم بیش‌ترین درصد رأی‌دهندگان مربوط به امتیاز «ده» هستند. پایین این لیست، لیست خیلی مهم‌تری وجود دارد. که می‌گوید چه کسانی چه رأیی داده‌اند. بیشتر بر اساس جنسیت و سن. که این‌ها همه قابل تحلیل و کاربردند. اولینش خانم‌ها و آقایان به طور کل‌اند. مسلمان فیلمی که به ارزش‌های مردانه بیشتر متمایل باشد در آن رأی آقایان بیشتر است و فیلمی که به ارزش‌های زنانه بیشتر بها داده باشد، رأی خانم‌ها. در این فیلم به طور جالبی رأی خانم‌ها و آقایان باهم برابر است (چون به ارزش‌های انسانی بیشتر بها داده است) همچنین از لحاظ سنی هم بیش‌ترین امتیازها را نوجوانان داده‌اند. که این هم طبیعی ست. یک ملاک دیگر «آمریکایی بودن» و «غیر آمریکایی بودن» است (چون اصل سایت آمریکایی است). در این تحلیل می‌بینیم امتیاز آمریکایی‌ها «هفت و چهار دهم» است و امتیاز غیر آمریکایی‌ها (یعنی همه ملت‌ها به جز آمریکا) «هشت و چهار دهم» است. که این تفاوت خودش خیلی جالب است. گزینه‌ی دیگر کارکنان آی ام دی بی هستند. امتیاز ایشان هم که عمو ما متخصصین امر سینما هستند جداگانه بررسی‌شده و بسیار جالب است که ایشان امتیاز «9» را به این فیلم داده‌اند. گزینه‌ی دیگر «1000 امتیاز دهنده ی برتر هستند»، که فکر می‌کنم منظور از برتر کسانی ست که بیشتر از همه به فیلم‌ها امتیاز داده‌اند. امتیاز ایشان در میان امتیاز دیگران کمترین امتیاز است یعنی «شش و چهار دهم» شنونده اگر عاقل باشد همین جا یک نکته را می‌فهمد. اینکه شاید بیشتر کسانی که در آی ام دی بی فعال‌اند جدا از میزان کیفیت هنری انتخاب‌هایشان در سلیقه با این فیلم خیلی اختلاف دارند. چون اگر میزان کیفیت هنری فیلم باشد هم کارکنان IMDb را می‌توانیم در نظر بگیریم هم رأی کلی و جهانی را. نتیجه مهم‌تر اینکه: فعال‌ترها نظرشان هم با متخصص‌ترها هم با اکثریت جامعه جهانی متفاوت است! نتیجه‌ی دقیق و کاربردی دیگری که می‌توانیم از این امتیاز بگیریم این است که هر فیلمی که جامعه آماری‌اش محدود است (و مخصوصاً زیرِ هزار) کمتر باید به امتیازش اعتماد کنیم.
دو: وقتی به عنوان یک عضو در آی ام دی بی به فیلم‌ها امتیاز می‌دهید، هر فیلم امتیاز گرفته در یک لیست برای شما نوشته می‌شود. در نتیجه بعضی از مدتی امتیاز دادن شما با یک لیست بلندبالا از فیلم‌هایی که دیده‌اید مواجه می‌شوید. این لیست قابلیت این را دارد که بر اساسِ تاریخ، امتیازی که شما دادید، امتیازِ جهانی، ژانر و ... مرتب شود. و این ویژگی آن قدر خوب است که نمی‌توانید فکرش را بکند. یعنی شما خیلی راحت می‌فهمید از چه جور فیلم‌هایی خوشتان می‌آید. بیشتر با کدام ژانر آشنا هستید. و ...
به جز بحث امتیاز دیگر خوبی‌های این IMDb چیست؟
گفتیم برای امتیاز دادن باید عضو شوید (تاکید می‌کنم فرایند عضو شدن در این سایت بسیار ساده است) اما اگر شما عضو نشوید هم از خیلی مسائل و امکانات این سایت می‌توانید استفاده کنید. مثلاً از دو ویژگیِ خوبِ «امتیاز» که در بالا برشمردم اولیش همگانی ست و دو میش مخصوص اعضا. یا بدیهی ست دسترسی به اطلاعاتی چون تیزر فیلم‌ها یا لیست جوایز که همه در همان صفحه اول فیلم قابل‌مشاهده‌اند. اما از دیگر امکانات اعضا:
یک: امکان لیست سازی. این امکان خودش خیلی گسترده است. ساده‌ترینش این است که شما می‌توانید لیست فیلم‌های محبوب خودتان را داشته باشید. در صفحه هر فیلم گزینه‌ای برای اعضا قابل برگزیدن است به نام «Wtchlist» هر فیلمی که این گزینه‌اش را فعال کنید می‌رود در آن لیست. و همه آن ویژگی‌هایی که در مورد لیستِ فیلم‌های دیده‌شده (ذکرشده در ویژگی دومِ امتیاز) در مورد این لیست هم هست. و اتفاقاً اینجا شما بهتر می‌توانید پسندِ سینمایی خودتان را تحلیل کنید. چون لیست قبلی فیلم‌های محبوب شما نبودند. بلکه فیلم‌های بودند که شما آن‌ها را دیده‌اید و بهشان امتیاز داده‌اید. مثلاً من خودم هر وقت بخواهم فیلم به کسی پیشنهاد کنم قبلش یک نگاهی به همین «واچ لیست» (به پارسی: پهرستِ تماشا!) ام می اندازم. البته همان طور که گفتم شما می‌توانید لیست‌ها دیگری هم داشته باشید.
دو: ساختن صفحه‌ای جدید برای هنرمندان یا فیلم‌ها و یا کامل کردنشان. این مخصوصاً برای خود اهالی سینما خیلی کار آیی دارد. من خودم برای دیگران خیلی توصیه‌اش نمی‌کنم. چون عمو ما خیلی دشوار است و فرایند پیچیده‌ای دارد. خیلی! این‌جانب فقط یک بار بر حسب وظیفه سراغ این کار رفتم آن هم برای سریالِ امام علی میرباقری بود. یعنی هنگام پخش مختارنامه رفتم دیدم صفحه بیشتر فیلم‌های آقای میرباقری در IMDb حضور دارند و ساخته‌شده‌اند به جز صفحه فیلم امام علی. که البته رگ غیرتم به جوش آمد و تا آنجا که زورم می‌رسید یک کارهایی کردم. آن قدر هم طول دادند فکر کردم کلاً ما را پیچانده‌اند. چون تازه بعد کلی بدبختی اگر بتوانی صفحه‌ی جدید را ثبت کنی و بایسته‌هایش هی تو را نفرستد دنبال نخود سیاه که اینجایش کامل نیست و آن اطلاعاتش دقیق نیست و چه و چها؛ یعنی وقتی که گزینه‌ی سبزِ «ثبت شد» فعال شد تازه بهت می‌گوید: خب حالا عجله نکن. اول باید کارشناسانمان این صفحه را ببینند بعداً خبرتان می‌کنیم. و البته گفتنی ست وقتی یک روز آمدم سر ایمیلم و دیدم نامه تأییدیه سریال امام علی آمده نمی‌توانم بگویم متأثر نشدم، هرچند صفحه‌ای که ساختم بسیار صفحه‌ی ساده‌ای ست و با چند تا اسم پر شده.
البته ما اگر صرفاً بخواهیم اطلاعاتمان را درباره فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی ایرانی کامل کنیم بی‌شک بانک اطلاعاتی سوره سینما در مورد فیلم‌های ایرانی خیلی کامل تر است از IMDb اما از آنجا که سینما بر خلاف هنری مثل شعر (که اصلش برای همین جاست و اصلا یک هنرِ بومی و زبان محور است) اصلش برای «آنجا»ست و یک هنر جهانی ست، برای دنبال کردنِ حرفه‌ای آن و مخاطب حرفه‌ای بودن در آن، این سایت بسیار کارآمد است. شما حتی اگر در آن مرحله‌ای هستید که فیلم دیدن را هم به صورت حرفه‌ای شروع نکردید می‌توانید آنجا عضو شوید. بالأخره همین فیلم‌هایی که از کودکی تاکنون در تلویزیون دیده‌اید عمو ما آنجا هستند و می‌توانید پیدایشان کنید و بهشان امتیاز بدهید. اصلا از خوبی‌های این سایت و از خوبی‌های مخاطب حرفه‌ای شدن این است که شما می‌توانید فیلم های محبوب کودکی و نوجوانی‌تان را پیدا کنید و کارگردانشان را بسازید. بسیار برای من پیش آمده که ناگهان متوجه شوم کارگردان فیلمی که امروز دیدم و پسندیدمش کارگردان فیلمی ست که بچگی‌هایم دیده‌ام و پسندیده‌امش و حتی اسم فیلمش را هم تا کنون نمی‌دانستم.
این بود انشای من درباره سایت IMDb و مقدماتِ مخاطبِ حرفه‌ای شدن در دنیای سینما.
نویسنده: حسن صنوبری
